Đồi Cổ Thạch là một trong những điểm du lịch nổi bật ở Phú Yên, không chỉ thu hút du khách bởi cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ và kỳ vĩ mà còn bởi những di sản văn hóa Champa đặc biệt tồn tại trên 500 năm. Hệ thống giếng cổ tại đây là một trong những minh chứng tiêu biểu sống động cho nền văn hóa Champa huy hoàng, thu hút rất nhiều khách du lịch đến khám phá và chiêm ngưỡng. Đây còn là nguồn cung cấp nước quý giá, nuôi dưỡng đời sống của người dân địa phương từ hàng trăm năm qua, chứa đựng những câu chuyện bí ẩn và kỳ thú về một thời kỳ huyền thoại.
Hiện trên Đồi Cổ Thạch, những chiếc giếng cổ này được phân bố rải rác, mỗi giếng mang một nét đặc trưng riêng biệt, là dấu ấn của một thời kỳ lịch sử lâu dài. Giếng Gộp, Giếng Động, Giếng Xóm 9, hay Giếng Mẹ Bồng Con (còn gọi là Giếng Cầu Ao) đều là những cái tên quen thuộc gắn liền với cuộc sống của người dân Tuy An. Dù nằm trên đồi cao nhưng tất cả các giếng luôn có một nguồn nước dồi dào, không bao giờ cạn, từ mùa mưa đến mùa khô, đáp ứng nhu cầu sử dụng trong nhiều thế kỷ.
Giếng Cổ Xóm 9
Giếng cổ Xóm 9, một trong những địa điểm nổi bật và đặc biệt trên Đồi Cổ Thạch, không chỉ là nơi lưu giữ những dấu tích lịch sử quý giá mà còn là biểu tượng của sự kiên cường và trí tuệ của cư dân Champa xưa. Tại đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng một hệ thống giếng cổ vô cùng phong phú, với khoảng 4 đến 5 giếng lớn nhỏ, mỗi giếng đều mang trong mình những câu chuyện, những huyền thoại gắn liền với cuộc sống của người dân qua nhiều thế hệ.
Một trong những chiếc giếng cổ tại Xóm 9 – Đồi Cổ Thạch
Những giếng cổ này, với tuổi đời lên đến hàng trăm, thậm chí cả nghìn năm, không chỉ là công trình kiến trúc độc đáo mà còn là chứng nhân sống động của một nền văn minh Champa huy hoàng. Mặc dù tọa lạc trên một đồi cao, một vị trí tưởng chừng khó có thể tìm thấy nguồn nước dồi dào, nhưng những giếng cổ ở Xóm 9 lại sở hữu một sự kỳ diệu vô cùng đặc biệt. Chúng luôn có một lượng nước ổn định, không bao giờ cạn, bất kể là vào mùa mưa hay mùa khô, khi mà nhiều nguồn nước khác ở vùng đất này có thể bị khô cạn. Điều này khiến cho giếng cổ Xóm 9 không chỉ có giá trị về mặt lịch sử mà còn là một phần quan trọng trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của người dân địa phương từ xa xưa cho đến nay.
Nước giếng cổ Xóm 9 trong veo, cung cấp nước sinh hoạt cho người dân trên đồi
Giếng Mẹ Bồng Con
Giếng Mẹ Bồng Con, hay còn được gọi là Giếng Cầu Ao, là một trong những giếng được yêu thích với các bạn trẻ trekking bởi lối vào dễ nhận biết ngay tại chân đồi và nước giếng rất tinh khiết và ngọt mát. Nước giếng Mẹ Bồng Con có thể uống trực tiếp mà không cần qua bất kỳ một quá trình lọc hay xử lý nào, mang lại cảm giác sảng khoái, dễ chịu, giúp các bạn trekkers giải toả ngay giữa cơn khát.
Các bạn du khách đến Đồi Cổ Thạch đều thử qua nước giếng sạch Mẹ Bồng Con
Với hình dáng đặc biệt, giếng này bao gồm hai giếng nằm gần nhau, một giếng lớn và một giếng nhỏ tạo nên một hình ảnh hài hòa và độc đáo được ví von như mẹ bồng con. Mỗi giếng đều có một câu chuyện riêng, một huyền thoại gắn liền với những người dân địa phương.
Giếng mẹ tại Đồi Cổ Thạch
Giếng con tại Đồi Cổ Thạch
(Ảnh: Đồi Cổ Thạch Phú Yên)
Giếng Gộp Và Giếng Động
Giếng Động và Giếng Gộp nằm rải rác trên sườn Đồi Cổ Thạch, có hình dáng cũng tương tự các giếng cổ khác. Tuy nhiên có một điều đặc biệt về cấu trúc chưa được đề cập trước đó, tất cả các giếng tại Đồi Cổ Thạch đều có cấu trúc kỳ lạ vì được tạo nên hoàn toàn bằng đá tự nhiên, không sử dụng bất kỳ chất kết dính nào. Các viên đá được xếp chồng lên nhau một cách khéo léo và vững chãi, từ bàn tay của những người Champa cổ xưa tạo thành một hình dáng tròn, sâu, rất độc đáo và gây ấn tượng mạnh mẽ. Nghe tưởng chừng không chắc chắn nhưng lại rất chắc chắn, những giếng cổ tại Đồi Cổ Thạch đã được duy trì qua nhiều thế hệ mà không bị ảnh hưởng nhiều bởi tác động của thời gian.
Giếng Động, nơi lưu giữ hơi thở thời gian tại Đồi Cổ Thạch Phú Yên
Giếng Động, nằm cách mực nước biển khoảng 100m, có nước quanh năm
Giếng Gộp tại Đồi Cổ Thạch Phú Yên
Với niên đại lâu dài và sự đa dạng về cấu trúc, những giếng cổ trên Đồi Cổ Thạch là minh chứng cho sự kết nối mạnh mẽ giữa con người và thiên nhiên. Mặc dù bài viết đã phần nào khắc họa được sự kỳ bí của hệ thống giếng cổ Champa trên 500 năm tuổi tại Đồi Cổ Thạch, nhưng vẫn chưa thể bộc lộ hết vẻ đẹp cổ kính, sâu lắng của những công trình này, chính vì vậy, nếu bạn thực sự muốn cảm nhận trọn vẹn, hãy đến tận nơi để trải nghiệm nhé! Ngoài ra, khi đến Đồi Cổ Thạch, bạn sẽ có cơ hội khám phá những điểm check-in nổi tiếng khác như Mõm Cá Mập, ngôi nhà đá cổ kính, hệ sinh thái rừng Dúi với những cây cổ thụ trăm tuổi, hay hệ thống đường đá và thành đá cổ đầy bí ẩn…. Đây là một hành trình khám phá không thể bỏ qua để hòa mình vào không gian tĩnh lặng, đầy sức sống của thiên nhiên và lịch sử.
